Manipule edilen değişken(ler) bağımsız değişken(ler)dir. Bunlar yani neden(ler) deneysel araştırmada mukayse düzeyleri olarak tanımlanır. Bu mukayese düzeyleri seçilen örnekleme uygulandığında alınan yanıtlar sonuçtur. Bu sonuç araştırmanın bağımlı değişkenidir.

Başlıca üç çeşit deneysel mukayese vardır:

  1. Bir grubun uygulama öncesi ile sonrası performansları,
  2. Uygulama gören bir grubun performansı ile uygulama görmeyen grubun performansı,
  3. Değişik düzeylerde uygulama gören iki veya daha fazla grubun performansları.